Theo Đông y đánh giá, áp chích thảo có vị ngọt, nhạt, tính hàn, được dùng trong các bài thuốc chữa viêm cầu thận, viêm đường tiết niệu, tiểu tiện khó khăn, nước tiểu ít và đỏ nhiệt, miệng lưỡi lở, nhiệt lỵ, trẻ sốt cao co giật, phát cuồng, bứt dứt, động kinh...

A. TÊN GỌI

- Tên thường gọi: Áp chích thảo

- Tên khác: Thài lài trắng, Đạm trúc diệp giả, Áp cước thảo, Trai thường, Rau trai lá nhỏ, Cầm kê thiệt thảo (Bản Thảo Thập Di), Lộ thảo, Bích trúc tử, Bích thuyền xà, Trúc kê thảo (Bản Thảo Cương Mục), Bích đàn hoa, Lam cô thảo, Trúc tiết thái (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển), Bích thiền hoa, Nhĩ hoàn thảo, Trúc diệp thái, Mạo tử hoa (Nhật Bản), Bích thuyền xà.

- Tên khoa học: Commelina communis.

- Tên Trung Quốc: 鴨 跖 草

- Họ: Commelinacea.

Cây áp chích thảo

B. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN.

Áp chích thảo là cây mọc hoang nhiều ở các vùng đất ẩm ướt như: bờ ruộng, bãi sông, bờ suối... phân bố nhiều ở Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản. Cây có lá và thân nhìn giống với cây thài lài (nhưng có hoa màu xanh hoặc trắng) nên còn được gọi là thài lài trắng.

Áp chích thảo thuộc cây thân thảo, chiều cao từ 30 - 60cm, mọc bò hoặc thân vươn thẳng, thân nhiều nhánh và có nhiều đốt, rễ cũng có thể được mọc ra từ đốt. Lá áp chích thảo thuôn dài hay có hình mũi mác, mềm, phía dưới có bẹ ôm lấy thân. Lá dài từ 3-9 cm, rộng 1-2 cm, không có cuống. Phía dưới gốc rễ cái phình thành củ, nhiều rễ nhỏ thành chùm. Phần dưới thân cây nhẵn, phần trên có lông tơ. Hoa mọc thành chùm không cuống, có 3 lá đài màu xanh và 3 cánh hoa màu xanh lơ, dài khoảng 10 – 13cm, bông nhỏ khoảng 7 -12mm.

Quả hình thoi, thường được bao hoa bao bọc dài khoảng 5-6mm, rộng 4-5mm, giữa bị thắt nhỏ lại.

C.THÀNH PHẦN HÓA HỌC

Toàn cây áp chích thảo đều được dùng làm thuốc, nhưng dùng nhiều là thân và lá cây. Cách thu hái là cắt bỏ rễ con, rửa sạch rồi đem sấy hoặc phơi khô, thời gian cuối mùa hoa (tháng 5-6) là thời điểm thu hái tốt nhất.

Thành phần hóa học gồm: flavocommelin, commelinin, delphin, awobanin. Hạt chứa dầu béo

Chiều cao cây thài lài trắng chỉ từ 30-60cm

D. TÍNH VỊ VÀ CÔNG DỤNG

Theo Đông y đánh giá, áp chích thảo có vị ngọt, nhạt, tính hàn, quy vào 2 kinh: Kinh tâm và tiểu trường. Có tác dụng thanh tâm hỏa, trừ phiền nhiệt, lợi tiểu tiện, sốt khát nước, được dùng trong nhiều các bài thuốc như:

Chữa tâm phiền, nhiệt, miệng lưỡi lở, nhiệt lỵ, trẻ sốt cao co giật, phát cuồng, bứt dứt, động kinh, viêm cầu thận, viêm đường tiết niệu, tiểu tiện khó khăn, nước tiểu ít và đỏ, chứng đờm ẩm, đinh sưng, bụng trên bỹ đầy, mình mặt sưng phù do khí (khí thũng), rắn cắn, chó cắn, mụn nhọt. 

Liều lượng: Ngày dùng 6-10g.

E. NHỮNG BÀI THUỐC LIÊN QUAN

1. Chữa viêm đường tiết niệu, đái buốt:

Áp chích thảo 15g, Qua lâu căn 10g, Thông thảo, Sinh cam thảo, Hoàng bá mỗi vị 5g, nước 600ml sắc còn 200ml chia 3 lần uống trong ngày.

2. Chữa sưng amidan, viêm họng: 

Áp chích thảo 30g khô sắc uống, hoặc 90 – 120g dạng tươi, giã nát, vắt lấy nước uống.

Có thể kết hợp với lá dâu tằm, bồ công anh, mỗi vị 30g, sắc uống.

3. Trị tiểu ít, nước tiểu đỏ đậm:

Áp chích thảo 12g, Sinh địa 9g, Mộc thông 6g, Cam thảo 3g sắc uống (Sổ Tay Lâm Sàng Trung Dược).

4. Trị viêm cầu thận cấp, tiểu ít, phù thũng: 

Áp chích thảo phối hợp với mã đề, cỏ xước, mỗi vị đều 30g, sắc uống.

5. Trị mắt mở, mặt đỏ, nhức đầu, nóng sốt âm ỉ:

Áp chích thảo 12g, Thanh hao 9g sắc uống (Sổ Tay Lâm Sàng Trung Dược).

6. Trị các bệnh thuộc tâm nhiệt, miệng lở:

Áp chích thảo 12g, Mộc thông 3.5g, Cam thảo 0.5g, Qua lâu căn 3g sắc uống ngày 3 lần. (Sổ Tay Lâm Sàng Trung Dược).

7. Chữa phù thũng do tim:

Xích tiểu đậu 30g, Áp chích thảo 15g, nước 300ml sắc còn 100ml chia 3 lần uống trong ngày.

Kiêng kỵ: Người thấp nhiệt và phụ nữ có thai không được dùng.

Trên đây là đặc điểm tự nhiên, thành phần hóa học, tác dụng và những bài thuốc liên quan đến vị thuốc áp chích thảo (hay còn gọi là cây thài lài trắng).

Nếu có những thắc mắc về thảo dược thiên nhiên (tên gọi, công dụng, phân bố, đặc điểm tự nhiên...), hay cần tư vấn cách dùng thuốc Nam chữa bệnh, vui lòng gửi hình ảnh cho chúng tôi vào mục ➠ CỘNG ĐỒNG YÊU THẢO DƯỢC. Chúng tôi sẽ giải đáp tất cả những thắc mắc trong thời gian sớm nhất.

Nếu thấy bài viết bổ ích, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè.