Canh châu là cây mọc hoang ở nhiều nơi, theo kinh nghiệm dân gian dùng canh châu trị sởi, rôm sảy cho trẻ nhỏ rất tốt.
─────
- Tên khoa học: Sageretiatheezans
- Tên khác: Chanh châu, trân châu, klim châu, khan slan, cánh chăm (Tày), xích chu đằng, tước mai đằng.
- Họ khoa học: Thuộc họ Táo ta Rhamnaceae.
─────
Canh châu là cây mọc hoang hay được trồng làm bờ rào ở nhiều nơi, nhất là các tỉnh miền núi phía Bắc. Cây nhỏ, cành vươn dài có gai (gai thực chất là những cành nhỏ tiêu giản thành), cành non hơi có lông. Lá hình trái xoan kích thước rộng chừng 8mm, dài 12mm, mép lá có răng cưa nhỏ, phía ngọn lá mọc đối, phía dưới mọc cách.
Hoa mọc thành bông ở ngọn hay kẽ lá, bông dài 2.5-5cm, đài hoa màu lục trắng, khi còn non có phủ lông mịn, cánh hoa so với đài hoa rất nhỏ. Quả hình cầu, đường kính 4-6mm, khi chín có màu đen nhạt, còn vòi và đài tồn tại.
Hạt 1-3 có vỏ ngoài màu xám nhạt, nhẵn bóng.
─────
Toàn cây canh châu đều được dùng làm thuốc. Quả cây này còn ăn được, khi xanh quả hình cầu màu xanh, ăn vị chua chua chát chát, khi chín chuyển màu đen ăn có vị ngọt.
─────
Canh châu có vị chua hơi ngọt, dân gian thường dùng cành lá sắc với nước để trị bệnh sởi, đạu, ghẻ ngứa cho trẻ nhỏ.
─────
1. Hỗ trợ điều trị sởi:
- Uống trong: Cành và lá canh châu 20g, tầm gửi cây khế 18g, sắn dây 12g, cam thảo dây, hương nhu, hoắc hương mỗi vị 8g. Tất cả các vị rửa sạch, cho vào ấm đổ 400ml nước, sắc nhỏ lửa còn 200ml, chia 2 lần uống trong ngày. Uống liền trong 5 ngày.
- Tắm ngoài: Lấy lá cây canh châu nấu nước tắm hàng ngày.
Bệnh nhân sởi cần tránh ra gió, tắm và chăm sóc chu đáo, thực hiện đúng phác đồ điều trị của Tây y, những phương pháp trên chỉ hỗ trợ, người nhà không được lạm dụng.
2. Chữa vết thương nhỏ chảy máu:
Lá canh châu, lá đuôi tôm (thồm lồm) mỗi vị 1 nắm nhỏ 20g, đinh hương 1 nụ, tất cả rửa sạch, để ráo nước giã nhỏ đắp vào vết thương, 2 - 3 ngày liền miệng thì thôi.
3. Chữa bệnh ghẻ nước:
Lấy 1 nắm to cành lá cây canh châu, băm nhỏ, rửa sạch, đổ ngập nước nấu cô đặc ngâm rửa vết thương sẽ hiệu nghiệm.
3. Chữa ngứa rôm sảy, mụn nhọt do nóng mới mọc:
Cành, lá canh châu 24g, bồ công anh, rễ cỏ xước, hạ khô thảo mỗi vị 20g, lá đơn đỏ 10g. Tất cả các vị rửa sạch, cho vào ấm đổ 750ml nước, sắc nhỏ lửa còn 200ml, chia 2 lần uống trong ngày. Dùng liền trong 5 ngày.
Không dùng những bài thuốc uống có vị canh châu cho những người có tỳ vị hư hàn, đại tiện lỏng.