Trong tự nhiên thầu dầu có 2 loại, thầu dầu tía và thầu dầu trắng, cũng rất dễ phân biệt bởi tên gọi đã nói lên đặc điểm khác nhau của chúng, dùng để làm thuốc chữa bệnh trĩ, sa trực tràng, liệt thần kinh mặt... thì người ta dùng cây tía sẽ có công hiệu tốt hơn. Bài viết này tập trung để cập đến cây thầu dầu tía là chính.

─────

A. TÊN GỌI

- Tên thường gọi: Thầu dầu tía

- Tên khác: Đu đủ tía, Dù xủng, Slùng đeng (Tày), Co húng hom (Thái), Mạ puông sí (Dao), Dầu ve, Tỳ ma.

- Tên khoa học: Ricinus communis L.

- Họ khoa học: thuộc họ thầu dầu Euphorbiaceae

- Tên Trung Quốc: 蓖麻

Lá và quả cây thầu dầu tía

─────

B. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN

Cây thầu dầu tía mọc hoang, rải đều, cây không quá kén khí hậu, thổ nhưỡng nên có mặt ở nhiều nơi, rất dễ nhận biết trong tự nhiên.

Chiều cao cây 2-10m, ngọn non có phấn trắng. Lá lớn trông như lá đu đủ (nên còn có tên đu đủ tía), lá non màu tím đen, lá già chuyển sang màu xanh, gồm 5-7-9 có khi tới 11 thùy chân vịt sâu, mép lá có răng cưa; cuống dài, có tuyến; lá kèm sớm rụng. Cụm hoa ở ngọn hay ở nách lá, thành chuỳ, hoa đực ở phía dưới, hoa cái ở trên, có nhiều lá bắc phủ ở ngoài. Quả nang màu lục hay màu tím nhạt, có gai mềm, chứa 3 hạt. Hạt hình bầu dục, có mồng lớn, bề mặt nhẵn, màu nâu xám, có vân đỏ hay nâu đen.

Ra hoa tháng 3-7, có quả tháng 4-8.  

Để nhận biết chính xác cây này trong tự nhiên, bạn vui lòng xem video dưới đây:

─────

C. THÀNH PHẦN HÓA HỌC

Người ta phân tích trong hạt thầu dầu có 40-50% dầu, 25% chất anbummoil, một chất có tinh thể và nitơ (rixidin), axit malic, đường muối, xenluloza, rixin và rixinin, và axit unđexylenic có tác dụng chống nấm rất mạnh và được dùng trong kỹ nghệ nước hoa (tổng hợp unđecanon, nonanon, anđehyt unđexylenic, heptin cacbonat metyl) kỹ nghệ cao phân tử.

─────

D. THẦU DẦU TÍA DÙNG ĐỂ LÀM GÌ

- Hạt thầu dầu-tỳ ma tử là hạt phơi khô của cây thầu dầu. 

- Dầu thầu dầu-tỳ ma du (Oleum Ricini) là dầu ép từ hạt cây thầu dầu. 

- Lá thầu dầu (Folium Ricini) là lá tươi của cây thầu dầu.

Dầu thầu dầu dùng làm thuốc tẩy với liều 10-15g (trẻ con), 30-50g (người lớn). Sau khi uống 2 giờ hãy uống nước. Còn dùng làm mềm dẻo chất côlođiong. Trong kỹ nghệ, dầu thầu dầu dùng làm dầu máy bay, tổng hợp nước hoa, làm mềm da, chế sunforixinat (đỏ Thổ Nhĩ Kỳ-rouge dc Turquic) dùng để in trên vải v.v… Còn là một chất phá bọt rất mạnh. Với liều 1/ 100.000 nó làm hết bọt trong một phút trong nồi súp dê (nồi hơi). 

Kinh nghiệm dân gian dùng hạt thầu dầu giã nát trộn với thức ăn cho gà giúp gà chống được nhiều bệnh và lớn rất nhanh.

Cây thầu dầu tía

─────

E. NHỮNG BÀI THUỐC DÙNG ĐẾN THẦU DẦU

Khi nhắc đến thầu dầu tía, phải nói đến đầu tiên là công dụng chữa bệnh trĩ nội, trĩ ngoại rất hiệu quả. Có thể dùng riêng thầu dầu tía, hoặc cũng có thể kết hợp với các vị thuốc khác.

Có 2 phương pháp dùng thầu dầu tía chữa trĩ như sau:

Cách 1: Dùng lá thầu dầu tía dùng riêng hoặc kết hợp với lá vông

- Hái 1 nắm lá thầu dầu tía to, đem sắc đặc, để nguội rồi dùng để rửa hậu môn.

- Cũng có thể kết hợp thêm với lá vông:

+ Dùng cả thân và lá 2 cây vông và thầu dầu tía: đem rửa sạch và đun, dùng nước ngâm như cách trên.

+ Dùng riêng lá 2 cây với tỷ lệ 1:1, giã nát rồi dùng miếng vải sạch để bọc lại và đem đắp hậu môn trong vòng 5 phút là được, sau đó dùng khăn lau sạch. Mỗi ngày làm 1 lần, chỉ sau 5 - 7 ngày bệnh trĩ sẽ đỡ đi rất nhiều.

Cách 2:  Dùng hạt thầu dầu tía kết hợp với con học trò

- Con học trò là con chạy trên mặt nước, nhìn như con nhện.

- Bắt 9 con học trò, cùng với 9 hạt thầu dầu tía, giã nát, xào nóng cùng với dấm thanh.

- Dùng miếng vải sạch bọc lại, sau đó vạch tóc ra và đắp vào huyệt Bách hội ở giữa đỉnh đầu (nê hoàn cung).

Chú ý: Công hiệu rất mạnh, nên khi thấy búi trĩ dần rút lên thì nên gỡ bỏ thuốc đi để lâu rất nguy hiểm.

Quả thầu dầu tía và quả thầu dầu trắng

Ngoài công dụng chữa bệnh trĩ ra thì hạt thầu dầu tía còn được dùng chữa những bệnh sau:

- Dùng hạt giã đắp lên đầu trị sa trực tràng và sa tử cung.

- Dùng khoảng 14 hạt giã nát đắp vào gan bàn chân trong trường hợp đẻ khó, khi đẻ xong thì bỏ thuốc ra ngay.

- Tương tự đắp vào gan bàn chân khi bị sót rau thai, khi nhau thai ra ngoài rồi cũng bỏ thuốc ra ngay.

- Khi bị liệt thần kinh mặt bên trái thì lấy hạt thầu dầu tía giã nát đắp bên phải, ngược lại bị liệt bên phải thì đắp bên trái.

─────

Trên đây là những bài thuốc, cùng những kinh nghiệm trong dân gian sử dụng cây thầu dầu tía. Bạn có biết thêm kinh nghiệm nào khác dùng đến cây này không? Hãy để lại ý kiến của bạn vào phần bình luận phía dưới nhé. Bạn cũng đừng quên chia sẻ bài viết này để cho nhiều người biết tới cây thuốc hay mà rất dễ kiếm này, đặc biệt với những ai đang bị bệnh trĩ mà chữa trị ở nhiều nơi không khỏi.