Hồi đầu thảo là cây thuốc quý được sử dụng trong dân gian, dùng để chữa bệnh đường tiêu hóa, viêm gan, bệnh của phụ nữ. Hiện nay, do bị khai thác quá mức nên cây thuốc này trong tự nhiên ngày càng cạn kiệt.

─────

A. TÊN GỌI

- Tên thường gọi: Hồi đầu thảo 

- Tên khoa học: Tacca plantaginea (Hance) Drenth.

- Tên khác: Cỏ vùi đầu, Vùi sầu, Vùi đầu thảo, Thủy điền thất, Hòi thàu (người Tày), Bơ pĩa mến (người Thái).

- Họ khoa học: thuộc họ Râu hùm – Taccaeae.

─────

B. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN

Hồi đầu thảo là cây thuốc quý thường mọc ở vùng ẩm mát, ven bờ suối, có nhiều ở các tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên, Bắc Kạn, cây cao từ 15-25cm, không có thân, thân rễ phình thành củ tròn hoặc hình trứng, mọc cong lên, nhờ đặc điểm này mà có tên hồi đầu thảo. Lá cây hồi đầu mọc từ thân rễ, phiến lá nguyên, lượn sóng men theo cuống đến tận gốc, dài 10-20cm, rộng 2-5 cm, xanh mượt, nhẵn bóng ở mặt trên, cuống lá dài 5-7cm.

Hồi đầu thảo cây thuốc đang dần cạn kiệt

Cụm hoa hình tán gồm 6-10 hoa trên một cán mập dẹt cong dần xuống, dài tới 10cm, bao chung gồm 4 lá bắc màu tím; hoa màu tím, có cuống, bao hoa có 6 phiến, các phiến ngoài to và rộng hơn; nhị 6 đính trên các thuỳ phiến bao hoa; bầu dưới, 1 ô, hình nón ngược, có cánh ở gốc. Quả nang mở không đều ở đỉnh; hạt nhỏ, hình thoi, màu nâu.

Mùa ra hoa từ tháng 9-12.

Lưu ý: Trong tự nhiên có 2 loại hồi đầu: 1 loại lá mỏng, xanh nhạt, củ mọc cong lại, cây này thường sống ở ven suối; còn 1 loại lá dày và xanh đậm hơn, củ mọc không cong lại, cây lớn hơn loại kia, cây này lại ưa nơi ẩm ướt ở trên các chòm núi cao, dưới tán rừng. Theo kinh nghiệm người dân thì dùng loại cây có củ mọc ngược lại có tác dụng tốt hơn.

─────

C. BỘ PHẬN DÙNG

- Bộ phận chính dùng làm thuốc là Thân rễ - Rhizoma Taccae, hay còn gọi là củ. Lá hồi đầu ít dùng.

- Củ hồi đầu còn tươi mùi hăng như nghệ, ruột bên trong cũng có màu vàng, nhưng khi khô lại có màu be nhạt, hết hăng, mùi thơm như Tam thất.

- Trong rễ có saponin steroid. Khi thuỷ phân cho diosgenin với hàm lượng 1,12 - 1,14%.

─────

D. CÁC BÀI THUỐC DÙNG HỒI ĐẦU THẢO

Đông y đánh giá Hồi đầu thảo có vị đắng, hơi the, tính bình, có tác dụng bổ huyết thay cũ đổi mới, làm tan máu ứ, thông kinh bế và tiêu sưng viêm; điều hòa kinh nguyệt, giúp tiêu hoá, nhuận tràng, lợi mật.

Ứng dụng để dùng chữa bệnh đường tiêu hoá, viêm gan, bệnh của chị em phụ nữ, mụn nhọt, sưng tấy. Có thể dùng độc vị hoặc kết hợp với các vị thuốc khác. Dưới đây là những bài thuốc điển hình sử dụng đến vị thuốc này:

1. Chữa đau dạ dày, viêm tá tràng.

Bột Hồi đầu 6-10g mỗi ngày. Kiêng dùng giấm và rượu.

Kinh nghiệm dân gian dùng bột hồi đầu kết hợp với các vị thuốc khác như: khổ sâm, nghệ vàng, xuyên tâm liên, ngải cứu... chữa bệnh đau dạ dày, hành tá tràng, ăn kém tiêu, đại tiện phân cứng, đau tức vùng thượng vị, mỏ ác và viêm gan mạn tính.

Xem thêm: Thảo dược đau dạ dày, hành tá tràng

2. Phụ nữ kinh ít, huyết xấu, kinh không đều, đau bụng kinh

- Củ hồi đầu thảo rửa sạch, phơi khô, tán thành bột mịn.

- Cách dùng: Sau khi thấy kinh được 2 tuần thì bắt đầu uống, mỗi ngày uống 10g, liên tục trong 10 ngày. Dùng vài ba đợt thì chu kỳ kinh sẽ đều, máu tốt, người béo đỏ (Lương y Lê Trần Đức).

- Cũng có thể kết hợp Hồi đầu thảo với Tam thất nam, 2 vị bằng nhau, phơi khô, nghiền bột, mỗi lần dùng 2 - 3g, ngày dùng 2 - 3 lần với nước sôi. Thời gian uống vào giữa buổi tối và trước khi đi ngủ. Mỗi liệu trình dùng liên tục từ 5-7 ngày. Bài thuốc này chủ trị: kinh nguyệt không đều, người gầy da xanh sạm, rong huyết kéo dài sau sinh, kém ăn, chóng mặt, đau đầu, mệt mỏi.

3. Chữa bế kinh, đau bụng:

Dùng 20g bột hồi đầu uống với 1 chén rượu. Hoặc dùng bột hồi đầu ngâm rượu (100g ngâm với 300ml rượu 36-40 độ) uống mỗi lần 20ml, ngày uống 2 lần.

4. Chữa phụ nữ huyết áp cao:

- Hồi đầu.....................20g,

- Hương phụ tử chế.....18g,

- Nước 300ml, sắc còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày (Tài nguyên cây thuốc Việt Nam).

5. Chữa bị thương sưng tấy va mụm nhọt:

Dùng củ Hồi đầu và cả cây, giã tươi chế thêm nước hay giấm, vắt lấy nước cốt uống, lấy bã đắp vào chỗ đau (Lương y Lê Trần Đức).

─────

Trữ lượng cây hồi đầu trong tự nhiên ngày càng khan hiếm do tình trạng khai thác lâm sản trái phép vẫn diễn ra thường xuyên, vì thế rất cần sự chung tay bảo vệ và phát triển cây thuốc này cho nhiều thế hệ về sau. Cây này không khó để nhân giống, điều kiện sống là nơi ẩm mát, cạnh nguồn nước sạch, độ cao khoảng 300 - 1000m là cây có thể sinh trưởng tốt, đây là cây thuốc hay trị nhiều bệnh, vì thế cũng là hướng đi cho những ai yêu mến và muốn làm giàu từ việc trồng cây dược liệu.

Hãy để lại cảm nhận của bạn về cây thuốc hồi đầu thảo vào phần bình luận phía dưới và đừng quên chia sẻ bài viết này cho nhiều người cùng biết bạn nhé.