Bách hợp được biết đến với tên khác như tỏi trời, tỏi rừng, có công dụng thanh tâm, an thần, nhuận phế, được dùng trong các bài thuốc chữa viêm phổi, ho khan, phụ nữ sau sinh gầy yếu, phụ nữ tuổi tiền mãn kinh, đau tim, vàng da, vàng mắt....

────────

BÁCH HỢP LÀ CÂY GÌ?

Bách hợp có tên khoa học là Bulbus Lili - Lilium browii F.F. Br. var. colchesteri Wils, thuộc Họ Hành tỏi (Liliaceae), được biết đến với tên tỏi rừng, tỏi trời.

1. Đặc điểm tự nhiên:

Bách hợp là cây thân thảo sống lâu năm, thân thẳng đứng, cao khoảng 0.5 - 1.2m. Hình dáng cây khá giống với cây hoa loa kèn, hoa màu trắng, có khi phớt hồng. 

Khi đào gốc lên sẽ thấy 2 tầng rễ, 1 tầng bên trên, 1 tầng dưới bộ phận củ. Củ bách hợp nhìn giống củ tỏi, có nhiều vảy màu trắng đục, thịt dày và cong, đây cũng là bộ phận chính được dùng làm thuốc.

Củ và hoa cây bách hợp

2. Phân bố:

Cây hiếm gặp, thi thoảng thấy ở vùng núi cao của tỉnh Lạng Sơn, Lào Cai, Quảng Ninh, ở Trung Quốc cây này được trồng nhiều để làm thuốc.

3. Thu hái, chế biến:

Thu hái củ bách hợp vào từ tháng 7 - 8 âm lịch hàng năm, khi lá bắt đầu héo khô, quả đã chín. 

Đào lấy củ, bóc tách từng vảy, đem rửa sạch phơi khô dùng dần làm thuốc.

Trong bách hợp có chứa tinh bột (30%), protit (4%), chất béo và Vitamin (0,1% ), còn lại là chất xơ.

────────

TÁC DỤNG CHỮA BỆNH CỦA CÂY BÁCH HỢP

Đông y đánh giá, bách hợp có vị đắng, tính hơi hàn, quy vào 2 kinh Tâm, Phế, công dụng thanh tâm, an thần, nhuận phế, được dùng trong các bài thuốc sau đây:

1. Trị ho thông thường, hoặc trong đờm có lẫn máu:

Bách hợp (sấy, hấp), Khoản đông hoa, 2 vị lượng bằng nhau. Đem nghiền nhỏ, luyện mật làm viên hoàn, to bằng ngón tay. Mỗi lần 1 hoàn, sau bửa ăn, trước khi đi ngủ nhai nhỏ, nước gừng nuốt ngậm tan tốt nhất. 

2. Trị tạng phế ủng nhiệt phiền muộn:

Bách hợp mới 4 lượng, dùng mật nửa chén nhỏ, trộn với Bách hợp, hấp cho mềm, thường ngậm bằng quả táo, nuốt nước. 

Quả cây bách hợp

3. Trị bệnh phổi thổ huyết:

Bách hợp mới giã nước, hòa nước uống, cũng có thể nấu ăn. 

4. Ho do phế nhiệt, họng khô miệng khát:

Bách hợp, Bách hoa tiển mỗi vị 30g, Đông hoa 15g, sắc nước uống.

5. Chữa viêm phế quản các chứng ho:

Bách hợp 30g; Mạch môn, Thiên môn mỗi vi 10g; Ý dĩ 15g, Tang bì 12g, Bạch bộ 8g, nước 1 lít. Sắc còn lại 400ml, chia 3 lần uống trong ngày

6. Trị tai điếc, tai đau :

Bách hợp khô nghiền bột, uống 2 chỉ với nước ấm, ngày 2 lần.

Phần gốc của cây bách hợp

7. Chè bách hợp, bột sắn dây, trứng gà ta

Món chè này ăn mát và bổ, vị bách hợp thơm mềm và bở như hạt sen. Sau một cơn bệnh hay sau một chấn thương hao tổn khí huyết, tâm thần bất an, hoặc phụ nữ ở độ tuổi tiền mãn kinh thần trí không ổn định, thường mất ngủ, ăn không ngon miệng nên dùng món chè này để chữa trị.

Xem thêm cách làm món chè tại đây.

8. Phụ nữ sau sinh gầy yếu:

- Một con gà mái vàng, làm sạch như nấu ăn, bỏ vào 3 củ Bách hợp, một nắm gạo tẻ, khâu lại, cho thêm gia vị (hành, mắm, muối...), nấu chín, gỡ ra lấy Bách hợp, cơm và nước làm thành canh ăn luôn cả thịt.

9. Đau tim, vàng da, vàng mắt, đánh trống ngực.

- Đan sâm 15g       - Tục đoạn 15g

- Bách hợp 15g      - Cẩu tích 30g

- Ngọc trúc 15g     - Nam Mộc hương 15g

- Bạch thược 15g   - Cam thảo 6g

- Bạch giới tử 9g    - Quế 0.5g

10. Cơ thể hư nhược, ho khan ít đờm, hai gò má ửng đó, lòng bàn tay bàn chân nóng, đêm ngủ đố mồ hôi trộm.

Sa sâm 10g; bách hợp, mạch môn, ngũ vị tử, địa cốt bì, mỗi vị 6g; xuyên bối mẫu 3g,

Đổ 800ml nước, sắc làm 300ml, chia uống 3 lần sáng, trưa, chiều, ngày 1 thang.

Dưới đây là video về cây bách hợp, bạn hãy dành chút thời gian để xem kỹ hơn về đặc điểm tự nhiên của cây thuốc quý hiếm này nhé.

11. Các bài thuốc trị mất ngủ của bách hợp:

1. Bách hợp, mật ong

- Thành phần: Bách hợp tươi 50g, mật ong 15g.

- Cách sử dụng: Bách hợp làm sạch, xé ra từng miếng nhỏ, thêm mật ong quấy đều, hấp chín. Ăn trước khi ngủ.

- Công dụng: Dưỡng âm, thanh nhiệt, an thần. Trị mất ngủ do tâm thận bất giao. Với triệu chứng bồn chồn khó ngủ, thậm chí suốt đêm không ngủ, hồi hộp, chóng mặt, ù tai, hay quên, ra mồ hôi trộm, khát nước, mỏi đầu gối mỏi lưng. Đàn ông mộng tinh, phụ nữ kinh nguyệt không đều.

2. Bách hợp, huyền sâm

- Thành phần: Bách hợp sống 30g, Huyền sâm 12g.

- Cách sử dụng: Sắc nước uống trước khi ngủ, một ngày 1 thang.

- Công dụng: Tư âm giáng hỏa, thanh tâm an thần. Trị mất ngủ do tâm thận bất giao.

3. Rượu hoa bách hợp

- Thành phần: Hoa bách hợp 20g, rượu trắng 50ml.

- Cách sử dụng: Cho bách hợp và rượu vào chén, chưng cách thủy. Ăn hết tất cả sau cơm tối.

- Công dụng: Nhuận phế, thanh hỏa, an thần. Trị chứng ngủ không yên.

────────

Trên đây là đặc điểm tự nhiên và công dụng làm thuốc của cây bách hợp, nếu bạn thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ để nhiều người cùng biết bạn nhé. Cảm ơn bạn.