Chắc hẳn không ai là không biết đến cây dền gai, một loại rau dại mọc hoang ở nhiều nơi, vừa là rau ăn giàu dinh dưỡng, vừa là vị thuốc với nhiều công dụng rất tuyệt vời.

─────

A. TÊN GỌI

- Tên thường gọi: Dền gai, dền cơm

- Tên khoa học: Amaranthus spinosus

─────

B. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN

Rau dền gai là cây mọc hoang ở nhiều nơi, nhất là vườn gần nhà, trồng cây nông nghiệp, bãi đất trống..., hiện nay dền gai cũng được trồng để lấy rau ăn. Dền gai thuộc cây thân thảo, mọc thẳng đứng, chiều cao chừng 30 cm đến 80cm, không có lông, nhiều nhá và đặc điểm đặc trưng để phân biệt với dền xanh, dền đỏ là dền gai có nhiều gai mọc ở nách lá. Phiến lá tròn, dài, thon, hình bầu dục đầu nhọn mũi giáo, 4 - 10cm, mặt dưới xanh lợt, cuống có 2 gai dài 3 - 15mm ở nơi gắn vào thân.

Cây rau dền gai (dền cơm)

Dền gai từ xa xưa đã được dùng làm thuốc, toàn thân từ lá, thân, rễ đều dùng làm thuốc được. Rễ được thu quanh năm, lá và thân non được hái vào mùa xuân, hạ, thu ăn như rau xanh.

─────

C. THÀNH PHẦN HÓA HỌC

Phân tích thành phần có trong cây dền gai thu được: Nước 52,10% (tươi), glucid 38.35% (khô), chất xơ thực phẩm 19,82% (khô), alblumenoids 19,43% (khô), chất béo 2,21% (khô), tro 20,20% (khô), Azote 3,11% (khô), phosphoric axít 1,13% (khô), silicates 1,90% (khô).

─────

D. TÍNH VỊ VÀ CÔNG DỤNG

Theo YHCT dền gai có vị ngọt nhạt, tính hơi lạnh, tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, trừ thấp, ngừng tả. Thường dùng trị phù thũng, bệnh về thận, chữa lỵ và làm thuốc điều kinh. Phần cây trên mặt đất được dùng làm thuốc chữa bỏng, đắp tiêu viêm mụn nhọt. Lá có tính long đờm và được dùng trị ho và các bệnh về đường hô hấp. Hạt dùng để đắp, băng bó chấn thương...

Chiều cao cây dền gai chừng 30cm-80cm

─────

E. NHỮNG BÀI THUỐC LIÊN QUAN

1. Chữa sỏi thận: 

Rễ dền gai (sao vàng), kim tiền thảo, mã đề, rễ thiên lý, rễ cỏ tranh, đậu đen (sao thơm) mỗi thứ 12g; vỏ quả bí đao 20g, sắc uống. Uống trong 10 ngày.

2. Trị gai cột sống và thoái hóa cột sống: 

Chìa vôi 50g, dền gai, lá lốt, cỏ xước mỗi vị 30g, tầm gửi 30g 2 lít nước: đun cỏ xước, tầm gửi, chìa vôi với 2 lít nước đến khi sôi cho dền gai và lá lốt vào, đun thêm 3 - 5 phút bắc ra để nguội uống thay nước hàng ngày. Người bị gai cột sống thời gian bệnh vừa phát triển hay bệnh lâu dài, đã sử dụng bài thuốc như trên cảm thấy rất hiệu quả.

3. Viêm họng, đau họng: 

Thân, lá cây rau dền cơm (gai), lượng vừa đủ, thêm một ít muối hạt, 1 - 3 lát gừng tươi. Tất cả nhai nát, nuốt nước dần. Ngày nhai, ngậm 1 - 2 lần đến khi đỡ đau họng.

4. Trật đả, ứ huyết: 

Lấy cành lá hay toàn cây nấu nước uống, mỗi ngày 10 - 15g uống thay nước trà.

5. Bỏng nhẹ: 

Thân, lá cây rau dền gai rửa sạch, giã nát, đắp lên vết bỏng.

6. Mụn nhọt chưa vỡ: 

Rễ rau dền gai rửa sạch, giã nát, đắp lên mụn nhọt, có tác dụng làm nhanh vỡ mủ.

Rễ cây dền gai

7. Ho có đờm: 

Thân, lá dền gai 50 - 100g, giã nát, vắt lấy nước uống. Hoặc dùng thân, lá cây dền gai 50g, lá bồng bồng, kim ngân hoa mỗi vị 20g, cam thảo đất 16g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 - 3 lần.

Hoặc dùng thân, lá cây dền gai 50g, lá húng chanh, vỏ rễ dâu tằm, cam thảo đất mỗi vị 16g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 - 3 lần. Dùng 5 - 7 ngày.

8. Chữa da nổi mẩn ngứa do tiếp xúc với rơm rạ: 

Dền gai tươi, rau sam tươi, lá hẹ tươi (hoặc lá bạc hà tươi) các vị đều bằng nhau. Giã nát đắp vào chỗ da nổi mẩn, mỗi ngày 2 - 3 lần.

9. Chữa viêm da mủ:

Lấy toàn cây rau dền cơm rửa sạch, giã nát, đắp lên nơi tổn thương.

10. Bị ong đốt, rết cắn:

Lấy một nắm rau dền cơm giã nhỏ đắp lên vết cắn đốt.

11. Rắn cắn:

Hạt rau dền cơm 5g (1 muỗng đầy), phèn chua 0,5g. Cả hai thứ đem giã nát, chia hai phần, một phần để uống, chiêu thuốc với rượu hoặc nước ấm (rượu dẫn thuốc nhanh hơn). Phần còn lại đem đắp lên vết cắn. Cần kết hợp với hút nọc rắn tại vết cắn.

Chú ý: Cần đưa bệnh nhân đi bệnh viện, đây là cách sơ cứu ban đầu.

Hoa cây dền gai

12. Chữa bạch đới, khí hư: 

Rễ rau dền gai 20g, lá bạc hà 16g, phơi khô, thái nhỏ, sắc 400ml nước lấy 200ml, chia làm 2 lần uống trong ngày. Dùng 7 - 10 ngày.

13. Phụ nữ kinh nguyệt không đều: 

rau dền cơm 15g, bạc thau 20g, sắc uống.

14. Bồi bổ cho trẻ nhỏ:

Món cháo tôm, rau dền cơm được nhân dân ta coi là một món ăn, bài thuốc bồi bổ sức khỏe tốt cho trẻ nhỏ vì nó có nhiều chất khoáng và vitamin. Do giàu canxi và các vitamin A, C, rau dền có tác dụng giúp trẻ em tăng trưởng khoẻ mạnh, phát triển chiều cao.

15. Trị chứng đi lỵ:

50g thân, lá cây dền gai; 30g rau sam, nấu canh ăn ngày 1 - 2 lần. Hoặc lấy 100g thân, lá cây dền cơm sắc lấy nước uống ngày một thang.

16. Bài thuốc trị bí tiểu, tiểu buốt, tiểu dắt:

 Rau dền gai (lấy phần rễ), củ cải trắng, gừng và mật ong. Xem video chi tiết dưới đây:

─────

Trên đây là những món ăn, bài thuốc trong dân gian từ cây dền gai, bạn có biết kinh nghiệm nào khác không? Hãy để lại ý kiến của mình vào phần bình luận phía dưới. Đừng quên chia sẻ bài viết này để nhiều người cùng biết bạn nhé. Cảm ơn bạn!