Củ gai có vị ngọt, tính hàn, không có độc, được dùng trong nhân dân chữa động thai, tiểu buốt, tiểu dắt rất hiệu quả.

─────

A. TÊN GỌI

- Tên thường gọi: Củ gai

- Tên khoa học: Boehmeria nivera (L.) Gaudich. - Urtica nivera L.

- Tên khác: Trữ ma căn (Trung Quốc)

- Tên Trung Quốc: 苎麻根

─────

B. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN

Cây gai trong bài viết này là cây mà lá người ta vẫn dùng làm bánh gai còn sợi lấy từ thân để dệt làm lưới đánh cá.

Gai là cây nhỏ mọc hoang ở nhiều nơi được dùng để làm bánh gai, thân cho sợi làm lưới, củ là một vị thuốc tốt trong dân gian. Cây củ gai cao chừng 1-1,5m, phần dưới gốc có thể hóa gỗ. Cành màu đỏ nhạt, phủ nhiều lông sát, khi chạm vào có thể gây ngứa rát. Lá mọc so le, hình trái xoan hoặc hình trứng, gốc tròn hay hình tim, đầu thuôn nhọn, dài 7 – 15cm, rộng 4 – 8cm, lúc non phủ nhiều lông mềm ở cả hai mặt, lúc già thì mặt trên nhẵn màu lục sẫm, mặt dưới lông trở thành trắng bạc. Mép có răng hình tam giác, gân gốc 3, cuống lá mảnh, màu đỏ, có lông mềm, lá kèm hình dải nhọn, dễ rụng.

Lá cây gai

Cụm hoa cùng gốc hay khác gốc, ngắn hơn lá, mọc ở kẽ lá, xếp thành chùy đơn ở hoa cái hay hợp lại với nhau ở hoa cái và hoa đực, có khi tạo thành những túm dày đặc, cụm hoa đực nhiều hoa, nụ hình cầu có lông lởm chởm, lá dài 4, nhị 4, nhụy lép có dạng quả lê, cụm hoa cái hình cầu, mang nhiều hoa, bao hoa màu lục nhạt, hình trứng có lông, hầu giẹp, hình trái xoan, hơi có cánh.

Quả bế, hình quả lê, có nhiều lông, hạt có dầu

Mùa hoa quả tháng 11 -1.

─────

C. TÍNH VỊ, CÔNG DỤNG CỦ GAI

Đông y đánh giá củ gai có vị ngọt, tính hàn, không có độc, quy vào thận và bàng quang, được dùng trong nhân dân chữa động thai, tiểu buốt, tiểu rắt, phụ nữ kinh nguyệt không đều, lá chữa mất ngủ, giúp cầm máu...

─────

D. CÁC BÀI THUỐC DÙNG CỦ GAI

1. Chữa động thai:

Đây là công dụng nổi bật nhất của củ gai được dùng từ rất lâu, có rất nhiều cách dùng:

- Củ gai tươi ninh với chân giò lợn cho thai phụ ăn. Hoặc củ gai khô sắc nước uống.

- Rễ gai 8 g, mầm cây mía 10g, ích mẫu 6g, hương phụ, sa nhân mỗi vị 4g. Tất cả phơi khô, thái nhỏ, sắc với 400 ml nước còn 100ml, uống một lần trong ngày.

- Rễ gai 8g, cành tía tô 8g, ngải cứu (hoặc cam thảo dây) 4 g. Sắc nước uống. Nếu thấy ra máu, thêm huyết dụ 10g.

- Điều trị có thai chướng bụng:

Trữ ma căn (Củ gai), Dã sơn sâm, Hoàng kỳ, Bạch thược, Sơn du nhục, Thỏ ti tử, Phúc bồn tử , Bạch truật, Thục địa, Thăng ma, Cam thảo.

Các vị bằng nhau sắc uống. 

- Điều trị động thai do Sang chấn: 

Đẳng sâm 16g, Bạch truật 12g, A giao 12g, Cam thảo 6g, Xuyên khung 8g, Đương qui 12g, Thục địa 20g, Bạch thược 12g, Ngải diệp 8g, Tục đoạn 12g, Đỗ Trọng 12g, Hương phụ 8g, Hoàng kỳ 12g, Củ gai (trữ ma căn) 12g, Tang kí sinh 12g. Sắc uống.

- Chữa phụ nữ kinh nguyệt không đều:

Rễ củ gai 20g, Hoa hiên 15g, ngải cứu, ích mẫu thảo mỗi loại 12g. Sắc uống ngày 1 thang chia làm 2 lần uống trong ngày, dùng liên tục trong 1 tuần.

Củ gai

2. Chữa đái rắt do nhiệt:

30g rễ củ gai, sắc uống ngày 1 lần, dùng 3-5 ngày, chữa tiểu dắt, đái buốt, nước tiểu đục, hay đi tiểu ra máu.

3. Chữa kiết lỵ, tiêu chảy:

Rễ gai, rễ cỏ lào (nhá nhật - Tày), rễ tía tô, rễ đu đủ. Tất cả lượng bằng nhau đem sắc uống.

4. Chữa sa tử cung, tử cung viêm sưng:

Rễ gai 30g, bồ công anh, quả kim anh, lõi cây móc, mỗi vị 12g, sắc nước uống,

5. Chữa lòi rom, co búi trĩ:

Củ gai tươi khi được sắc nước uống hàng ngày sẽ có tác dụng làm hạn chế sự phát triển của búi trĩ.

6. Củ gai làm giảm mụn nhọt, giảm sưng và chóng mưng mủ:

Lấy rễ gai và rễ cây bông vang, 2 thứ lượng bằng nhau, rửa sạch, giã nát đắp vào chỗ mụn nhọt ngày 1 lần. Làm 3 lần là vết thương khỏi.

Ngoài ra, rễ gai giã nát với rễ vông vang đắp làm cho mụn nhọt chống mưng mủ.

7. Làm thuốc an thần, gây ngủ.

Lá gai, lá vông, lạc tiên, rau má, nấu thành cao, pha đường uống.

8. Cầm máu, lành vết thương

Lá gai dùng riêng hoặc giã đắp với cây cứt lợn.

Kiêng kị: Không thực nhiệt không nên dùng củ gai.

Cây gai trong vườn thuốc Nam

Video giới thiệu về cây củ gai:

─────

Trên đây là đặc điểm tự nhiên của củ gai, cây thuốc giúp an thai và nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Bạn đã nhận biết được cây thuốc này trong tự nhiên rồi chứ? Hãy xin giống về trồng 1 vài khóm tại vườn nhà, biết đâu một thời gian sau người thân hoặc bạn bè của bạn cần dùng đến cây này thì sao? Hãy để lại ý kiến của bạn vào phần bình luận phía dưới và đừng quên chia sẻ bài viết này bạn nhé!