Cả cây trinh nữ được dùng trong y học cổ truyền với tên thuốc là hàm tu thảo. Dược liệu vị ngọt, hơi se, tính hàn, có tác dụng an thần, làm dịu chữa suy nhược thần kinh, mất ngủ, sốt, cao huyết áp, viêm phế quản. 

─────

GIỚI THIỆU VỀ CÂY XẤU HỔ

- Tên thường dùng: Trinh nữ

- Tên khoa học: Mimosa pudica L.

- Tên khác: Cây xấu hổ, cỏ thẹn, cây mắc cỡ, hàm tu thảo, nhả nả nhẻn (Tày).

- Họ khoa học: Thuộc họ Ðậu - Fabaceae.

* Lưu ý: Tránh nhầm lẫn với cây trinh nữ hoàng cung.

─────

NHẬN DẠNG CÂY XẤU HỔ TRONG TỰ NHIÊN

Xấu hổ (Trinh nữ) là loại cây rất quen thuộc, thường thấy mọc hoang ở nơi đồi thưa, bãi đất trống, có cả ở đồng bằng và miền núi. Cây xấu hổ nhỏ thấp, mọc sum suê, thân uốn éo, có gai nhỏ và lông cứng. Lá kép chân vịt, mọc so le, mang 4 nhánh lá chét mọc đối, kép lông chim, các lá chét ở giữa nhánh to hơn. Khi đụng vào thân, toàn bộ lá mang nhánh cụp lại, các lá chét xếp úp vào nhau.

Cụm hoa mọc ở kẽ lá thành đầu tròn gồm rất nhiều hoa nhỏ màu tím hồng; đài hình đấu, tràng có cánh dính nhau, nhị rất mảnh, bầu có 4 noãn. Quả có nhiều lông cứng. Mùa hoa quả: tháng 6 - 8.

─────

PHÂN BỐ, NƠI MỌC

Trên thế giới, trinh nữ phân bố ở khu vực nhiệt đới châu Á, châu Mỹ, châu Phi. Ở châu Á, có ở các nước Đông Nam Á, Ấn Độ, miền Nam Trung Quốc, Papua New Ghinea.

Ở Việt Nam, trinh nữ mọc hoang rải rác khắp nơi, từ đồng bằng đến miền núi thấp. Thường gặp trên đất ẩm ở bờ bụi, bãi sông, ven đường đi, nương rẫy, ruộng hoang.

Cả cây trinh nữ đều dùng làm thuốc: cành lá thu hái vào mùa hạ, thu và rễ đào quanh năm, rửa sạch, phơi hoặc sấy khô.

─────

CÔNG DỤNG, LIỀU DÙNG CÂY XẤU HỔ

Cả cây xấu hổ được dùng trong y học cổ truyền với tên thuốc là hàm tu thảo. Dược liệu vị ngọt, hơi se, tính hàn, có tác dụng an thần, làm dịu chữa suy nhược thần kinh, mất ngủ, sốt, cao huyết áp, viêm phế quản. 

- Liều dùng hàng ngày: 15 - 20g dưới dạng thuốc sắc.

- Dùng ngoài, lá cây trinh nữ rửa sạch, giã đắp chữa viêm da mủ.

- Rễ trinh nữ là thuốc đặc trị bệnh tê thấp, đau lưng, nhức mỏi gân xương, với liều dùng 10 - 20g, sắc hoặc ngâm rượu uống.

─────

CÁC BÀI THUỐC TỪ CÂY XẤU HỔ

Dưới đây là những bài thuốc có dùng cây xấu hổ:

1. Chữa suy nhược thần kinh, mất ngủ:

- Cả cây trinh nữ 15g, lạc tiên, mạch môn, thảo quyết minh hoặc nụ áo hoa tím, chua me đất mỗi thứ 10 - 20g.

- Tất cả thái nhỏ, phơi khô, sắc với 400ml nước còn l00ml, uống làm hai lần trong ngày.

2. Chữa thấp khớp có sốt, đau nhiều:

- Rễ trinh nữ 10g, lá và thân cây cối xay, rau muống biển, lá lạc tiên, rễ cỏ xước, lá vòi voi, lá lốt  mỗi vị đều 3g.

- Tất cả đem thái nhỏ, phơi khô, hãm uống làm một lần trong ngày.

- Bài này nhiều người dùng cho kết quả tốt, so sánh với việc điều trị bằng thuốc chống viêm, giảm đau và kháng sinh thấy có kết quả rất tốt.

3. Chữa tê thấp, đau lưng, nhức mỏi gân xương:

- Rễ trinh nữ, rễ bưởi bung, rễ cúc tần mỗi vị 20g; rễ đinh lăng, rễ cam thảo dây mỗi vị 10g. Tất cả thái nhỏ, sao qua, sắc uống làm hai lần trong ngày. Có thể ngâm rượu uống.

- Hoặc rễ trinh nữ, thân cây ớt làn lá to, thân cây bọt ếch, rễ khúc khắc mỗi vị 10g; rễ bạch đồng nữ, thỏ ty tử 8g. Tất cả nấu với 2 lần nước, rồi cô lại thành cao lỏng.

Uống làm hai lần trong ngày. Nếu các vị thuốc lấy được nhiều, có thể nấu thành cao đặc, rồi pha rượu dùng dần.

4. Viêm phế quản mạn tính:

Trinh nữ 30g, rễ lá cẩm 16g sắc uống, chia làm hai lần trong ngày.

5. Chữa bệnh Zona

Lá cây xấu hổ giã nát, đắp vào chỗ bị bệnh. 

6. Cao huyết áp

- Rau dừa cạn 15g    - Hải đồng bì (Vông nem) 6g

- Bạch đồng nữ 6g

- Tang bạch bì 10g   - Hàm tu thảo (xấu hổ) 10g

7. Bài thuốc chữa bệnh điên (tại Bệnh viện Tâm thần)

- Hạt sen (bỏ tim xanh) 30g sao qua

- Hạt cây xấu hổ (Nữ trinh tử) 30g sao qua

- Con bọ nước 15g tẩm rượu sao cháy

- Cam thảo đất 20g để sống

- Thần sa 20g thủy phi

- Hoa rau muống trắng 650g

- Dây lá Chi chi (Cam thảo nam) để sống 650g

- Ô dược, sao vàng 650g

* Cách chế và dùng: Các vị thuốc trên tán thành bột mịn (hoa rau muống nếu không có dùng cánh hoa sen thay vào), dây lá Chi chi, Ô dược nấu thành cao đặc, luyện với thuốc bột thành viên như hạt ngô phơi sấy khô cho vào lọ bảo quản.

* Cách sử dụng

- Người bệnh nặng lên cơn nhiều, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 15 viên, uống lúc lên cơn.

- Người bệnh nhẹ lên cơn ít lần, mỗi ngày uống hai lần, mỗi lần 10 viên, uống lúc lên cơn. Người đã bị điên để nằm chỗ thoáng khí, yên tĩnh không cho người qua lại hỏi han.

- Trường hợp điên vì tình dùng cây tiêu diêu cho vào bài thuốc trên.

8. Bế kinh

- Xấu hổ 20g, Hương phụ 16g, cỏ xước 20g, Cúc tần 16g, lá Trắc bá 16g, Mần tưới 16g, Nam mộc hương 16g. sắc uống.

9. Chữa bị dầm mưa, dầm nước làm cho kinh bế phát điên

- Cây cỏ thẹn (xấu hổ) cả cây, rễ và lá 500g

Cắt nhỏ, rửa sạch, rang vàng hạ thổ, đổ ngập nước, sắc lấy một bát nhỏ cho uống.

10. Phù thũng toàn thân

- Dây chạc chìu 40g         - Râu ngô 10g

- Rễ ngấy hương 20g       - Củ sả 20g

- Rễ và cây xấu hổ 20g    - Hy thiêm 20g

- Mã đề 10g

Sắc với 3 bát nước còn 1 bát, cho uống trước lúc ăn ngày uống 2 lần.

─────

Video giới thiệu về cây Trinh nữ:

─────

Trên đây là những bài thuốc hay dùng đến cây xấu hổ, một loài cây dại mọc hoang khắp nơi. Nếu bạn biết thêm những công dụng về loài cây này, hãy để lại ý kiến của bạn vào phần bình luận phía dưới và đừng quên chia sẻ bài viết này cho nhiều người cùng biết. Cảm ơn bạn!